Landen in de Derde Wereld zijn meestal niet echt arm. Het grootste probleem van het armere deel van de bevolking is dat de welvaart slecht verdeeld is, omdat de macht en dus de middelen altijd geconcentreerd zijn gebleven bij een kleine bovenlaag van de bevolking. De invloed van de Eerste Wereld is essentieel geweest voor de instandhouding van deze machtsblokken in de meeste ‘arme’ landen. Nationaal gestuurde ontwikkelingshulp is gericht op het behoud van onze invloed op de politiek van Derde Wereldlanden en de bijbehorende corruptie. Vandaar dat ik de ontwikkelingshulp van de overheden van de Eerste Wereld aan overheden in de Derde Wereld corruptiesubsidie noem. Deze corruptiesubsidie zorgt via het afdwingen van gunstige handelsvoorwaarden, voor de instandhouding van de armoede in de Derde Wereld, maar ook voor de welvaart in de Eerste Wereld. Hoe werkt de belangenhandel die hieraan ten grondslag ligt eigenlijk?

Om Eerste Wereldbelangen te dienen worden er leningen verstrekt aan ontwikkelingslanden. De leningen worden ontvangen en hoofdzakelijk benut door de president, zijn familie en machtige vrienden. Het Internationaal Monetair Fonds, die dat geld meestal leent of een lening goedkeurt, is hiervan op de hoogte, maar ziet het niet als een reden om de leningen op te schorten. Het IMF bemoeit zich niet met interne aangelegenheden als het haar niet uitkomt. In plaats daarvan eist zij politieke invloed en dus gunstige handelsvoorwaarden voor de landen die het IMF vertegenwoordigt. De rente en de aflossing van de verstrekte leningen worden lasten voor het land wat geld leent, waardoor er minder geld uitgetrokken wordt voor onderwijs en zorg. De schulden van die landen zorgen er ook voor dat zij afhankelijk blijven van Washington, waar niet voor niks zowel het IMF, als De Wereldbank, als de regering van de VS gevestigd zijn.

Het IMF en de Wereldbank vertegenwoordigen weliswaar de belangen van al hun leden (=landen) over de hele wereld, maar aangezien de VS de grootste inleg heeft in beide banken en de belangen van de andere machtige leden vaak overeenkomen met die van de VS, worden de voorwaarden van de leningen aan Derde Wereldlanden gevormd door Noord-Amerikaanse politieke en economische belangen. Beide banken zijn dus politieke instrumenten waarmee de Eerste Wereldlanden, met als invloedrijkste lid de VS, de landen regeren die afhankelijk gemaakt zijn van leningen door hun presidenten. Als het IMF een negatief advies uitbrengt ten aanzien van het lenen aan een bepaald land, blijft dit land van alle leenmogelijkheden ter wereld verstoken. Politieke leiders van landen die afhankelijk zijn van het IMF moeten daardoor sowieso uitvoeren wat het IMF hen opdraagt en daarbinnen kunnen zij hun eigen politiek bedrijven. Deze verhoudingen zijn niet erg verschillend met de koloniale verhoudingen zoals we die kennen van vroeger. Dus daarom noem ik het huidige tijdperk dat al een halve eeuw bezig is, de neokoloniale periode.  

Naar boven

Het probleem van de duurzaamheid

Als je dus beseft dat de nationaal gestuurd hulp aan de Derde Wereld in de vorm van leningen, giften en projecten, niet het doel heeft de ontwikkeling van die landen te bevorderen, moet je dus gaan kijken naar andere actoren op het wereldtoneel die wel ontwikkelingsbevorderend werk willen verrichten. Daar komen de Non-Gouvernementele Organisaties (NGO’s) in het spel. Zij hebben hun eigen ideeën en idealen waarmee ze de armoede in de Derde Wereld willen uitroeien. Zij spelen in op het schuldgevoel van de Eerste Wereldbevolking en diens behoefte om iets goeds te doen, of om schuldgevoelens af te kopen. Ze vergaren veel geld en bedenken manieren waarop ze de Derde Wereld kunnen ontwikkelen. Ze gaan daarbij uit van universele humanitaire behoeften, zoals behoeften aan eten, onderwijs, kennis en zorg. De laatste tijd wordt er ook steeds meer aandacht geschonken aan de duurzaamheid van geboden hulp. Als het daarbij gaat over eenmalige hulp met een duurzaam effect wat zichzelf verder ontplooit, is dat een belangrijke stap voorwaarts. Maar een succesvolle uitvoering van dit populaire woord, duurzaamheid, is niet een gemakkelijke kwestie.

Het probleem met het bewerkstelligen van de duurzaamheid van eenmalige hulp, is dat er daarvoor een diepgaand inzicht nodig is in het systeem waarin je in wilt grijpen. In de natuur kun je ook niet zomaar een grote hoeveelheid dieren verplaatsen naar een nieuwe omgeving, zonder dat het ecosysteem verstoord wordt. De desastreuze gevolgen van een dergelijk arrogant menselijk ingrijpen, zijn al vaker zichtbaar geweest. Zo kun je in de Derde Wereld ook niet zomaar ingrijpen in het sociaal-economische landschap, zonder onbedoelde neveneffecten.

Als je dus ontwikkelingshulp wilt geven, zou je het beste de kolonialistische structuren af kunnen breken. Als de schulden van alle Derde Wereldlanden worden kwijtgescholden en presidenten van die landen geen toegang meer krijgen tot nieuwe leningen, totdat zij in hun landen het welvaartspeil op een redelijk niveau hebben gebracht, dan zouden die landen eindelijk onafhankelijk worden. Het neokoloniale tijdperk zou ten einde komen en het zou aan de bevolking van ontwikkelingslanden zelf zijn om hun eigen leiders te kiezen, zonder buitenlandse inmenging. En als de verkiezingen oneerlijk verlopen of in geval van aangetoonde corruptie, is het aan het volk om een omwenteling te forceren, zonder dat de machthebbers op steun van buitenaf kunnen rekenen. Dat is onafhankelijkheid: een voorwaarde voor echte ontwikkeling wat mij betreft.

Maar om nu te zeggen dat de NGO’s geen enkele rol van betekenis kunnen vervullen, is ook niet mijn bedoeling. Wat zouden alle rechtgeaarde idealisten moeten doen als ze de wereld buiten zichzelf niet meer konden verbeteren? En ik denk dat er ook echt wel wat te doen is voor mensen die niet kunnen wachten op het einde van de neokoloniale tijd. Ik denk zelfs niet dat we daarop moeten wachten, want voordat de economische machtsblokken doorkrijgen dat hun producten een grotere afzetmarkt krijgen als er een betere verdeling van de welvaart in de wereld is, worden ze ingehaald door de milieurealisten die zullen zeggen dat er niet voldoende natuurlijke hulpbronnen zijn voor een globale welvaartswereld. Hoeveel auto’s zullen er in Afrika gaan rijden als ieder gezin er eentje kan kopen?

Nee, wachten is geen goede actie om de druk op de Europese en Noordamerikaanse buitengrenzen door de overvloed aan Afrikaanse en Latijnsamerikaanse economische vluchtelingen te reduceren. Maar hoe creëren we een hulpverlening aan de Derde Wereld, waarmee zij hun eigen land tot ontwikkeling brengen, waardoor hun samenleving niet ontwricht wordt en die het begrip duurzaamheid omzet in de praktijk op een manier dat de lokale bevolking het begrijpt en omarmt? Mijn antwoord: Dat weten wij niet.

Naar boven

De balansverstorende invloed van buitenaf

Wij weten niet wat een volk met een compleet andere cultuur en een andere werkelijkheid nodig heeft. Wij weten niet of het dorp, de stam, of het betreffende land wel dezelfde ontwikkeling zoekt als die Europa en de VS hebben doorlopen. Wij weten niet welke gevolgen ons ingrijpen in hun samenleving met zich meebrengt. Wie zich daar geen voorstelling van kan maken zou eens The Gods must be crazy moeten kijken, een film uit Botswana, waarin het ontwrichtende effect van een gevonden colaflesje op een stam bosjesmannen geschetst wordt. Een dergelijk verleidend en harmonieverstorend effect hadden ook de spiegeltjes en sieraden die de Spanjaarden met zich meebrachten naar het zojuist ontdekte Amerikaanse continent. Door de indiaanse samenlevingen kennis te laten maken met bezit en het egoïsme wat daaraan verbonden was en door verschillende stammen om te kopen en tegen elkaar op te zetten, lukte het de nieuwe heersers om de indiaanse natuurvolkeren te ontwrichten.

Verdergaand op het Zuidamerikaanse verhaal werden de indianen gezien als minderwaardige wezens die opgevoed moesten worden met behulp van het christendom en andere westerse cultuurverschijnselen. De cultuurvernietiging die volgde op de verovering van het continent is enorm. Een harmonieuze samenleving met de natuur die als spiritueel ervaren werd, is omgezet in het verbruik en de vernietiging van de natuur ten behoeve van economische doeleinden. Indianen in Bolivia maakten ingenieuze irrigatiesystemen, waarbij de loop van rivieren zo gemanipuleerd werd dat ze gingen meanderen, waardoor het vruchtbare slib en de aanwezigheid van water een ideale landbouwgrond creëerde. Deze zijn inmiddels vervangen door technische en kostbare irrigatiemethoden, die lang niet zo succesvol zijn dat ze het land net zo welvarend kunnen maken als voor de Verovering.

Een ander voorbeeld van een hoogstaand cultuurgoed van de indianen wat nooit overtroffen is door de ‘beschaving’ uit Europa, is de bouwstijl van de Inca-indianen. Zelfs restauratie van de 500-jarige bouwwerken is met de huidige bouwtechnieken onuitvoerbaar en al helemaal onbetaalbaar. En als we de vraag stellen waarom die Inca’s tot dergelijke bouwkunstwerken in staat waren, komen we bij de essentie van dit deel van mijn betoog uit.

De Inca’s onderwierpen andere volkeren, waarbij zij niet de vernietiging van dat volk bevochten. Zij wilden dat een overwonnen stam tribuut ging betalen aan de Inca’s en in ruil daarvoor kreeg het stamhoofd een voorname positie binnen het Incarijk. De beschaving van de Inca’s ontwikkelde zich steeds meer, omdat zij wilden leren van de volkeren die zij onderwierpen. Dat wederzijdse leren van een andere cultuur is één van de essentiële voorwaarden voor een succesvolle ontwikkelingssamenwerking.

Naar boven

Mijn visie

Als de ontwikkeling van de Derdewereldbevolking hetzelfde werelddestructieve, individualistische, materialistische, (massa-)consumentistische en egoïstische pad moet afleggen als de Eerste Wereld heeft gevolgd, dan zal deze wereld qua mensheid een korte en lelijke toekomst voor de boeg hebben. Ik ben het er niet mee eens dat iedereen het recht heeft om dezelfde fouten te begaan als anderen vóór hen gedaan hebben en al helemaal niet dat wij ze daarbij moeten helpen. Als je aan ontwikkelingshulp wilt doen, moet je zowel aan materiële, cognitieve, als aan geestelijke armoede denken.

De duidelijkste aanwijzing van geestelijke armoede die ik in de Derde Wereld heb waargenomen, is de gedachte dat alles in de Eerste Wereld beter is. Hoewel er via de televisie bijna overal in de wereld bekendheid is met de laagste pulpcultuur van de VS, de ziekelijke commercials, soaps, talkshows en hollywoodfilms (allemaal officiële Nederlandse woorden), is er in plaats van afkeer van deze non-cultuur, een aandrang om er naartoe te vluchten. Hetzelfde scenario van de kraaltjes en spiegeltjes die de indianen verleid hebben, doemt weer op. De meeste mensen willen weg uit de armoedige samenleving waar ze in wonen, naar Utopia, naar bling-bling-land, waar de straten met gouden stenen belegd zijn en waar in elk huis champagne uit de kranen komt. Dergelijke beelden, van een glamoureuze wereld die via de soaps op de televisie verspreid wordt, breiden de geestelijke armoede van de Eerste Wereld uit, naar alle gebieden waar deze beelden ontvangen worden.

Ik wil mensen wakker maken uit deze lege, illusionaire droom. Ik wil hen confronteren met de trieste werkelijkheid van het zielloze bestaan in de Eerste Wereld waarin geld belangrijker is dan de mens, de samenleving en liefde bij elkaar opgeteld. Een bewust mens hecht niet zo veel waarde aan bezit. De geestelijke en spirituele armoede die de Eerste Wereld beheerst, is niet een ontwikkelingsdoel dat voor de Derde Wereld moet worden nagestreefd. Om dus een ander ontwikkelingspad te kiezen wat niet tot een zelfde soort ontaarding leidt, moet bewustwording in ieder geval onderdeel zijn van elk ontwikkelingsprogramma, overal ter wereld.

Naar boven

Dus zo kom ik tot een combinatie van drie vormen van ontwikkelingshulp, waar Global Soul Development voor staat:

1) Gespecificeerde ontwikkelingshulp aan gemeenschappen

Als wij iets willen betekenen voor de ontwikkeling van de wereld, zullen wij als eerste ons open moeten stellen voor lessen die wij kunnen leren van die volkeren die wij willen helpen. Als we dat doen, zien we dat wij problemen hebben die zij niet hebben en andersom. Elke ontwikkeling vereist een wederzijds leerproces, van zowel hulpverlener als hulpontvanger.

Indien we zien dat ze ergens in de Derde Wereld een probleem hebben, waar we ons zorgen over maken en waar wij iets aan zouden willen doen, dan moeten we hen vragen of datgene wat wij zien werkelijk hun grootste probleem is. Dat moet dan wel een probleem zijn wat door een merendeel van de bevolking, en zeker door de hoogste autoriteit als zodanig wordt ervaren. Want als je tegen de wil van de autoriteiten in, hulp wil bieden begeef je je op zeer glad ijs. Die hoogste autoriteit kan het dorpshoofd zijn, of de president van het land bijvoorbeeld.

Daarnaast is het natuurlijk ook belangrijk dat het probleem praktisch is en dat het oplosbaar is met beperkte middelen. De corruptie zal bijvoorbeeld voor velen het eerste antwoord zijn op de vraag naar hun grootste probleem. Maar als zij de oplossing daarvoor weten, moeten ze maar een ontwikkelingsmissie naar Nederland sturen om onze corruptie ook aan te pakken. Dergelijke problemen zijn onmogelijk te bestrijden, want waar macht is, is corruptie, maar er zijn vaak wel problemen die praktischer van aard zijn en die met enige intelligentie en welwillendheid opgelost kunnen worden.

De volgende stap op het pad naar ontwikkeling is de gezamenlijke inspanning van de betrokken actoren: de bevolking georganiseerd in civiele organisaties, en de lokale of nationale overheid. Samen met hen moet de best mogelijke oplossing voor het probleem ontworpen worden. Vaak weten de mensen die het meeste lijden onder een probleem, het beste hoe zij dat zouden kunnen oplossen en wat er nodig is aan middelen en kennis om dat te doen. Het is belangrijk dat de betrokkenen zelf nadenken over de operationalisering en financiering van de oplossing. Zolang de mensen niet zelf de verantwoordelijkheid dragen over de uitvoering van het plan en over de benodigde materialen, zal het niet tot succes leiden. Ze moeten naast het tot stand brengen van de oplossing, ook de manier aangeven waarop zij de autonome continuering van dit project gaan veilig stellen. De oplossing moet namelijk structureel zijn en zichzelf voortzetten zonder hulp van buitenaf.

Toekomstmuziek:

De rol die ik mezelf wel zou zien vervullen is het onderzoeken van de oorzaken, het stellen van kritische vragen over het ontstaan van het probleem en over de realisatie en over de duurzaamheid van de oplossing die zij zelf aandragen. Ik wil verder het gehele denkproces gidsen in de richting van een oplossing die voor alle partijen wenselijk is en die tegelijk realiseerbaar is met behulp van hun eigen inzet, middelen van de plaatselijke overheid en de hulp van de ontwikkelingsorganisaties die met mij samenwerken. Mijn grootste functie zal het op schrift stellen van het plan zijn, waarmee de exacte hulpvraag en de uitvoering van het project vast komen te liggen. Iedereen die een rol speelt in de uitvoering ervan zal zijn handtekening onder het plan moeten zetten, iets waar de lokale bevolking getuige van is. Vervolgens zal ik een non-gouvernementele organisatie benaderen, die in haar doelen en methodes passen bij de hulpvraag vanuit de betreffende samenleving, om te vragen of zij de door de hulpvragende partij gespecificeerde ontwikkelingshulp willen bieden. De uitvoering zal gecoördineerd en geëvalueerd worden door een comité van vertegenwoordigers van alle belanghebbende partijen die deelnemen aan het project.

Naar boven

2) Microkredieten aan armen

Naast ontwikkelingshulp zoals ik hierboven beschreven heb, is er nog een andere, misschien nog wel effectievere manier om ontwikkeling van het armste deel van de maatschappij te stimuleren. Ik heb het dan over de microkredieten, een relatief nieuwe, zeer succesvolle manier van armoedebestrijding. Hoe dit principe werkt en hoe succesvol het is valt onder andere te lezen in het boek van Jurriaan Kamp: Klein geld: Hoe vijftig dollar de wereld verandert.

Volgens mij kan er alleen ontwikkeling in de Derde Wereld plaatsvinden als de mensen om wie het gaat zelf die ontwikkeling teweegbrengen. Hulp van buitenaf zal vrijwel nooit duurzame progressie opleveren, als de verantwoordelijkheid niet bij de ontvangers van die hulp gelegd wordt. Wat wel een probleem is dat we kunnen oplossen, is de ontoegankelijkheid tot betaalbare leningen voor de armste mensen. Banken staan niet open voor leningen aan armen zonder onderpand. En particulieren bieden leningen tegen onbetaalbare woekerrentes, die armen vaak nog verder in de schulden doen belanden, totdat ze failliet zijn. Woekeraars houden er vaak illegale praktijken op na en als iemand zijn schulden aan hen niet meer kan betalen, begint er een tijd van serieuze ellende.

Dus om initiatieven van arme mensen met een plan te stimuleren, moeten er microkredieten verleend worden, waarmee de allerarmsten kleinschalige ondernemingen op kunnen zetten. Zij moeten dan, net als ieder ander, rente over hun leningen betalen, zodat ze meedoen aan de economie als een volwaardig lid van de maatschappij. Het is van evident belang dat zij hun ontwikkeling op eigen kracht bewerkstelligen, waardoor niet alleen hun levensstandaard, maar ook hun eigenwaarde groeit. Er is niets bevredigender dan het zelfstandig teweegbrengen van je ontwikkeling.

Toekomstmuziek:

Ik zou me het liefst willen richten op mensen die via microkredieten een manier zoeken om te overleven en niet zozeer op hen die hun bedrijf willen uitbreiden. Die laatste categorie zal soms iets meer geduld moeten hebben met de groei van hun bedrijfje, of zelf nieuwe financieringsmogelijkheden moeten zoeken. Ik wil namelijk liever een breder deel van de samenleving helpen in het verkrijgen van de basisbehoeften, dan dat ik enkelen help met het vergaren van veel meer rijkdom dan hun buren hebben. In dat overleven zit een minimumbudget, een huis en scholing voor de kinderen. Die microkredieten wil ik opbrengen door mijn contacten in Nederland te benaderen met de vraag of zij een donatie willen doen. Als het geld terugbetaald wordt kan het geld nog een keer gerecycled worden. Op mijn website kan ik dan aangeven aan wie er geld geleend is en welke doelen ermee verwezenlijkt worden.

Naar boven

3) Bewustwording

Deze derde pijler van de ontwikkelingshulp waar Global Soul Development voor staat is de meest essentiële. Waarom? Omdat geestelijke ontwikkeling, ofwel bewustwording, tot duurzaam en onafhankelijk menselijk geluk leidt, waardoor hij zijn natuurlijke en menselijke omgeving minder belast. Een toename van de welvaart heeft pas waarde, als je die welvaart ook kunt waarderen. Dus bewustwording maakt de mens tevredener. Bewustwording is dan ook niet alleen een issue dat voor de Derde Wereld relevant is, maar voor de hele wereld.

Bewustwording is nodig om iemand te laten beseffen wat zijn talent is, waar zijn mogelijkheden liggen en wat hij hier op aarde komt doen. En daarnaast zorgt bewustwording ervoor dat materiële ontwikkeling niet ten koste gaat van de natuurlijke, sociale, culturele, geestelijke en spirituele rijkdom die er al is. Op een goede manier omgaan met vooruitgang, kan alleen als het bewustzijn meegroeit.

Bij de sectie Coaching kun je zien hoe essentialisme kan worden toegepast op het niveau van individuele ontwikkeling. Als we dit toegepaste essentialisme integreren in ontwikkelingshulp aan de Derde Wereld, krijgen we een door bewustwording geleid holistisch ontwikkelingsproces. Dat is mijn doel met Global Soul Development. Met andere woorden: bewustwording moet de mens overal ter wereld helpen om op eigen kracht, vanuit zelfvertrouwen, manieren te zoeken, om zich zowel geestelijk als maatschappelijk te ontwikkelen. 

Naar boven

Conclusie

Wat betreft de ontwikkelingshulp in de Derde Wereld is het essentieel dat hulpbehoevenden hun waardigheid terugvinden in zichzelf, door zich bewust te worden van hun eigen krachten en van hun eigen geestelijke en materiële rijkdommen. Met een beetje hulp van ‘vrienden’, zouden zij die eigen krachten en rijkdommen kunnen aanwenden, zodat ze zichzelf en hun omgeving in een spiraal van ontwikkeling brengen. Ze moeten daarbij vooral de verbondenheid met hun ziel, met de natuur en met de anderen niet verliezen en ervoor strijden om hun onafhankelijkheid ten opzichte van de Eerste Wereld te herstellen.

“Don’t sell your soul to progress! Be a natural, respectful and loving human being. Be someone people regard to as a good person. Never forget or disconnect yourself from your roots.”

Werk samen met Global Soul Development

Global Soul Development is een ontwikkelingsorganisatie die zich nu alleen nog maar bezighoudt met zelfbewustwording in Nederland, maar die, zoals je hierboven hebt kunnen lezen, al wel een veel bredere, mondiale ontwikkelingsvisie heeft. Voel je je aangetrokken door mijn ontwikkelingsvisie, neem dan contact met me op, zodat we de mogelijkheden om samen te werken kunnen onderzoeken.

Voor een structurele oplossing van armoede op alle mogelijke niveaus is een holistische aanpak nodig die volgens mij veel verder gaat dan de huidige ontwikkelingshulp, zoals ik hierboven heb beschreven. Kan ik iets betekenen voor de verbreding van de visie van de hulporganisatie waarvoor je werkt? Neem dan contact met me op.

stefvanbeek@hotmail.com.

Naar boven

Terug naar de homepage van de website.